Ξεχασμένες ιστορίες 3: Γκάνα

Η Γκάνα είναι μια μικρή χώρα της Υποσαχάριας Δυτικής Αφρικής. Αν και κατοικούνταν από την εποχή του χαλκού,  μεγάλες ομάδες πληθυσμού άρχισαν να την κατοικούν μετά τον δέκατο τρίτο αιώνα.  Μέχρι το δέκατο ένατο αιώνα, έχει δημιουργηθεί ένα από τα μεγαλύτερα βασίλεια της Αφρικής, αυτό των Ασάντι. Ήδη όμως από το δέκατο πέμπτο αιώνα, τη Γκάνα ανακάλυψαν οι Πορτογάλοι, οι οποίοι έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα αποθέματα χρυσού της. Σιγά σιγά την παίρνουν πρέφα κι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι κι έτσι σκάνε μύτη αρχικά οι συνήθεις ύποπτοι Ολλανδοί και Άγγλοι και στη συνέχεια Δανοί και Σουηδοί (που όπως αποδείχτηκε ήταν για την αποικιοκρατία, ότι ο Κουίνσι για τον Παναθηναϊκό. Κανείς δεν κατάφερε να εξηγήσει γιατί οι συγχωριανοί τους παίξανε μπάλα, ενώ αυτοί όχι). Οι Βρετανοί εντυπωσιασμένοι από το χρυσό, ονομάζουν την περιοχή Χρυσή Ακτή (Gold Coast), ενώ οι Γάλλοι εντυπωσιάζονται από τα κοσμήματα που φοράνε και ονομάζουν την περιοχή λίγο πιο δυτικά Ακτή Ελεφαντοστού.

Λίγο πολύ ακολούθησε αυτό που έγινε και περίπου σε ολόκληρη την Αφρική. Τους πήραν το χρυσό, τους έκαναν σκλάβους και παρ όλο που οι Βρετανοί έχασαν πολλές φορές τη μάχη με τα τοπικά έθνη-κράτη, τελικά επικράτησαν γύρω στο 1900 και μετέτρεψαν τη Χρυσή Ακτή σε προτεκτοράτο της Βρετανίας.  Παρ όλη τη νίκη τους, οι εξεγέρσεις ήταν συχνές και μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έγιναν ακόμα πιο έντονες. Κάπου εδώ αρχίζει και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας της Γκάνας.

Το Φεβρουάριο του ’48, η αστυνομία ανοίγει πυρ εναντίον διαδηλωτών που διαμαρτύρονται για την αύξηση του κόστους ζωής. Τραυματίζονται και σκοτώνονται 68 άτομα. Ξεσπούν ταραχές σε πολλές περιοχές και το Μάρτιο οι βρετανοί συλλαμβάνουν και φυλακίζουν τους πρωτεργάτες του νεοσυσταθέντος UGCC. Μεταξύ αυτών είναι και ο Kwame Nkrumah.  Οι βρετανοί καταλαβαίνουν πολύ γρήγορα το λάθος τους και ένα μήνα μετά τους αφήνουν όλους ελεύθερους. Ήταν ήδη αργά. Ο Nkrumah γίνεται ο ηγέτης του κινήματος της γκανέζικης νεολαίας.

Μετά την απελευθέρωσή του, γυρίζει με ωτοστόπ τη χώρα και προπαγανδίζει υπέρ της ανεξαρτησίας. Μαζί του συντάσσονται οι αγρότες κακάο και τα σωματεία, ενώ καλεί σε συμμετοχή και τις γυναίκες, πράξη πρωτόγνωρη για την Αφρική.  Τον Ιούνιο του ΄49 συνεργάζονται και ιδρύουν το CPP με βασικό αίτημα την κυβερνητική αυτονομία της Γκάνας. Οι Βρετανοί προτείνουν δικαίωμα συμμετοχής στις εκλογές όσων έχουν υψηλό εισόδημα, ενώ το CPP ζητάει καθολικό δικαίωμα ψήφου. Με την άρνηση των Βρετανών, ο Nkrumah ανακοινώνει την 1 Ιανουαρίου του 1950 την καμπάνια «Θετικής Δράσης»  η οποία συμπεριλαμβάνει πολιτική ανυπακοή, μη-συνεργασία,  μποϋκοτάζ και απεργίες.  Συλλαμβάνεται την ίδια μέρα και καταδικάζεται σε 3 χρόνια φυλάκισης για «πρόκληση σε παράνομη απεργία».

To άγαλμα του Nkrumah που αποκεφαλίστηκε το βράδυ του στρατιωτικού και αστυνομικού πραξικοπήματος

Αντιμέτωπη με διαδηλώσεις και διεθνή πίεση, οι βρετανοί αποφασίζουν να κάνουν εκλογές στις οποίες ο φυλακισμένος Nkrumah κερδίζει τις 34 από τις 38 έδρες. Κηρύσσεται η ανεξαρτησία της Χρυσής Ακτής και η μετονομασία της σε Γκάνα. Ο Nkrumah γίνεται υπέρμαχος του παναφρικανισμού,  της ενότητας της Αφρικής για την καταπολέμηση της νέας μορφής αποικιοκρατίας.  Στη συνέχεια, θα γράψει αρκετά βιβλία, ανάμεσα στα οποία είναι και τα «Νεο-αποικιοκρατία,  το τελευταίο στάδιο του ιμπεριαλισμού» και «Η ταξική πάλη στην Αφρική».  Αν και τήρησε αποστάσεις από τα άλλα σοσιαλιστικά κράτη της Αφρικής,  θεωρούσε πως το οικονομικό σύστημα που μπορεί να σεβαστεί τις ιδιαιτερότητες της Αφρικής και να οδηγήσει σε δικαιότερη ανάπτυξη, ήταν ο σοσιαλισμός.  Παρόλο που η δημοκρατικότητά του άρχισε να φθίνει σχετικά γρήγορα,  το βασικό του μέλημα ήταν η ανάπτυξη της βιομηχανίας με στόχο την απεξάρτηση της Γκάνας από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.  Κατά τη διάρκεια της θητείας του έχτισε το υδροηλεκτρικό φράγμα του Akosombo, που ακόμα και σήμερα συντηρεί τη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη στον κόσμο και παράγει 1 GWatt ενέργειας.

Λίγα χρόνια αργότερα, ενώ βρίσκεται σε επίσκεψη στο Βιετνάμ, η κυβέρνησή του ανατρέπεται με στρατιωτικό πραξικόπημα το οποίο υποστηρίχθηκε από τη CIA (σύμφωνα και με τις μετέπειτα μαρτυρίες πρώην πρακτόρων της).  Πριν το πραξικόπημα, η Γκάνα είχε πλούσια κοινωνική ανάπτυξη και υποδομές, ενώ το μέσο εισόδημα ήταν αντίστοιχο με αυτό της Ν. Κορέας. Στα χρόνια της δικτατορίας που ακολούθησαν, το εξωτερικό της χρέος εκτινάχθηκε από το 1 δισ. δολλάρια στα 7.5, άνθησε η διαφθορά, ξεπουλήθηκε ο φυσικός πλούτος ενώ το εισόδημα μειώθηκε δραματικά. Σήμερα, το 27% του πληθυσμού ζει με λιγότερα από ένα ευρώ τη μέρα.

Ακόμα και σήμερα η Γκάνα συντηρεί ένα τεράστιο -για τα δεδομένα της- εξωτερικό χρέος, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των 2.5 εκατομμυρίων στην πρωτεύουσα Ακρά, ζει σε παραγκουπόλεις. Οι συμφωνίες για την εξόρυξη χρυσού, πετρελαίου και προσφάτως φυσικού αερίου με δυτικές εταιρίες δεν διαφέρουν και πολύ από τις εποχές της αποικιοκρατίας.

Υ.Γ.:  Παρόλο που στην Ακρά υπάρχει το Kwame Nkrumah Memorial Park, το οποίο περιέχει τον τάφο του και ένα μικρό μουσείο με τη βιογραφία του, δεν κατάφερα να βρω πουθενά (ούτε στο gift shop του μουσείου του το οποίο πουλάει βιβλία για τη Γκάνα και το Μαντέλα) κανένα από τα βιβλία του (ούτε και στο Amazon). Αν και ο Nkrumah είναι εθνικός ήρωας της Γκάνας, μερικά πράγματα μάλλον είναι καλύτερα όσο γίνεται να αποκρύπτονται για να μη δυσαρεστηθούν οι ξένοι «επενδυτές».

Υ.Γ.2: Αν και η χώρα έχει την τύχη να είναι πλούσια σε μέταλλα και πετρέλαιο,  οι κάτοικοι της πρωτεύουσάς τους συνεχίζουν να ζουν εδώ:

Με εξαίρεση τη γειτονιά με τις πρεσβείες, η υπόλοιπη Ακρά των 2μιση εκατομμυρίων είναι κάπως έτσι.